چکیده
شکل‌گیری و تکامل سیستم‌های بین‌المللی و منطقه‌ای، از پرسمان‌های مورد کشمکش در ادبیات روابط بین‌الملل است. در این پهنه، نظریه‌های گوناگونی به این پرسمان پرداخته‌اند؛ ولی بی‌توجهی به مدل تکامل در وضعیت پیچیدگی و آشوبی و انگاشتی خطی از شکل‌گیری شبکه‌های منطقه‌ای، آ نها را از تبیین واقعیت‌های نوین دور کرده است. نظریۀ پیچیدگی و آشوب، چرخشی نوین را در پرسمان شکل‌گیری و تکامل شبکه‌های منطقه‌ای سبب شده است. به همین علت پرسش بنیادی مقاله بر محوریت این پرسمان شکل می‌گیرد که مدل نظری شکل‌گیری و تکامل شبکه‌های منطقه‌ای بر پایۀ قواعد پیچیدگی، از چه عناصری شکل گرفته است. نویسنده بر این باور است که نیروهای بنیادین و فشارها، واحدها را وارد سیستم‌هایی با ویژگی چندپیکری کرده و پس از آن دینامیک تکامل و ویژگی‌های نوظهور سیستم در حال تکامل ره‌آورد نوآوری‌های ارتباطی است؛ پرسمانی که سبب شکل‌گیری سازه‌ها و الگوهای نظم نوظهور منطقه‌ای می‌شود. سیستم چندپیکری، فشارهای داخلی و سیستمی، خوشه‌ای شدن نظم، ترکیب خوشه‌ها در قالب سیستم چندپیکری، هم‌افزایی و سیکلی بودن فرایند حیات سیستم و سیالیت در شکل‌بندی، از قواعد بنیادی تکامل و شکل‌گیری سازه‌ها و الگوهای نظم منطقه‌ای نوظهورند. این مقاله مدل نظری را برای ملاحظۀ تکامل در حوزۀ نظم‌های منطقه‌ای بر پایۀ نظریۀ پیچیدگی پیشنهاد می‌کند.
کلیدواژه ها: تکامل شبکه‌ای؛ سیستم‌های پیچیده و آشوبی؛ شبکه‌های منطقه‌ای؛ مدل پیچیدگی
نویسنده:
فرهاد قاسمی: دانشیار گروه روابط بین‌الملل دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
فصلنامه سیاست – دوره 47، شماره 4، زمستان 1396.
برای مشاهده کامل مقاله روی فایل مقابل کلیک کنید. 